Μία από αυτές είναι η «Μέρα της Μπάμπως» ή «Μπαμπώμερα» όπως
ελληνικότατα την έλεγαν από παλιά, η μέρα δηλαδή της γιαγιάς, της
μάμμης όπως την έλεγαν οι αρχαίοι, η οποία με τη σοφία και την πείρα της
βοηθούσε τις έγκυες γυναίκες στη γέννα. Έτσι η γιαγιά από μάμμη έγινε
μαμή και μια φορά το χρόνο, οι γυναίκες του χωριού της αποδίδουν τις
τιμές που τις πρέπουν, τιμώντας έτσι και τις γονιμοποιές δυνάμεις της
φύσης.
Έθιμο Θρακιώτικο και Ελληνικό πανάρχαιο, που συνεχίζεται και σήμερα από
τους κατοίκους των χωριών που ήρθαν από την Ανατολική Ρωμυλία και την
Ανατολική Θράκη. Αυτό είναι το γνωστό ως έθιμο της «Γυναικοκρατίας» που
γίνεται και στη Μονοκκλησιά Σερρών, στη Νέα Κεσσάνη της Ξάνθης, στη
Ξυλαγανή και στη Νέα Πέτρα της Ροδόπης. Ο καθηγητής Γεώργιος Μέγας,
Θρακιώτης, γεννημένος στη Μεσημβρία γράφει ότι το έθιμο αυτό έχει τις
ρίζες του στην αρχαιότητα, στα «Θεσμοφόρια», που ήταν γυναικεία και συγχρόνως αγροτική εορτή, κατά την οποία οι γυναίκες «επικαλούντο γονιμότητα και δι’ εαυτάς», και στα «Αλώα» τα οποία γιορτάζονταν την 26η Ποσειδαιώνος, δηλαδή στις αρχές του Ιανουαρίου, στην Ελευσίνα, όπου και μετείχαν μόνον γυναίκες, οι οποίες «πορεύονται
τα αίσχιστα λέγουσαι βαστάζουσιν είδη σωμάτων απρεπή, ανδρεία τε και
γυναικεία, οίνος τε πολύς πρόκειται και τράπεζας και εκ πλακούντας
κατεσκευασμένα αμφοτέρων γενών αιδεία». Αισχρολογίες και απεικονίσεις των γενετησίων μορίων είναι χαρακτηριστικά για όλες τις γιορτές οι οποίες αποσκοπούσαν στην «Γένεσιν των ανθρώπων και των καρπών».
Mιά καθαρά γυναικεία γιορτή η γιορτή της Μπάμπως, η ημέρα της μαμής,
στις 8 Γενάρη ,ανήμερα της αγίας Δόμνας, γιορτάζεται στη Θράκη, όπως
άλλωστε και σ΄ όλη την περιοχή της Β. Ελλάδος, όπου εγκαταστάθηκαν
πρόσφυγες από την Αν .Ρωμυλία και την Α. Θράκη και τη συναντάμε συχνά
και σαν «Γυναικοκρατία».
Κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας η γυναίκα συμπεριφέρεται ως απόλυτη
δύναμη, ο άνδρας διακωμωδείται και περιορίζεται σε ρόλους παραδοσιακά
γυναικείους και γι αυτό επικεντρωμένους μέσα στο χώρο του σπιτιού.
Το πανηγύρι των γυναικών δίνει τη δυνατότητα για γλέντι, χορό,
οινοποσία, κεράσματα που συνοδεύονται με ευχές για τεκνοποιία, υγεία,
καλή χρονιά και σοδειά.
Οι
γυναίκες στολίζουν τη Μπάμπω και της προσφέρουν ως δώρα το καλάθι με τα
μαντήλια, τις κάλτσες, τις παντούφλες, αλλά κυρίως σαπούνι και πετσέτα.
Το γιορτινά στολισμένο κάρο με την Μπάμπω και τη συνοδεία των γυναικών
γυρνά όλο το χωριό χαιρετώντας και μοιράζοντας ευχές και καραμέλες ώστε η
νέα χρονιά νάναι και καλή και γλυκιά.
Το γλέντι και ο χορός που ακολουθεί κρατά ως το πρωί στα καφενεία, στις
πλατείες, στους δρόμους του χωριού πάντοτε μόνο από τις γυναίκες, ενώ
το κρασί, οι πίτες και τα φαγητά προσφέρονται άφθονα σε όλους τους παρευρισκόμενους.
Την
8η Ιανουαρίου, γιορτή της Αγίας Δομνίκης ή Δομνής, η κάθε γυναίκα του
χωριού η οποία έχει αποκτήσει παιδιά έπρεπε να επισκέφτεται στο σπίτι
της τη μαμή και να της προσφέρει δώρα τα οποία κάποτε ήταν χρήσιμα στο
έργο της, όπως σαπούνι και πετσέτα, καθώς και διάφορα φαγητά και ποτά.
Γι’ αυτό το λόγο από νωρίς το πρωί αφού τελείωναν τις δουλειές του
σπιτιού άρχιζαν την ετοιμασία των απαραίτητων φαγητών και μεζέδων, όπως
πίτα, λουκάνικα, μπριζόλες, κοτόπουλο, φούσκες κ.α., τα οποία θα
πρόσφεραν στη μαμή, αλλά θα τα έπαιρναν μαζί τους και στο βραδινό
γλέντι.Η κάθε
γυναίκα ετοίμαζε ένα πιάτο το οποίο περιελάμβανε μεζεδάκια από όλα όσα
ετοίμαζε και μαζί με ούζο, καθώς και μια πετσέτα, ένα σαπούνι, ένα
μπακιράκι με νερό, που είχε μέσα ένα ματσάκι βασιλικό δεμένο με κόκκινη
κλωστή, ξεκινούσε για το σπίτι της μαμής. Μαζί της επίσης είχε και δώρα
για τη μαμή όπως κάλτσες, μαντίλα, ποδιά κ.α. Όταν έφτανε στο σπίτι της μαμής, η «μπάμπω» έβγαινε
έξω της έριχνε νερό, της έδινε το σαπούνι για να πλένει τα χέρια της,
γιατί αλλιώς, όπως λένε, στον άλλο κόσμο η μαμή θα της προτείνει τα
χέρια της άπλυτα, και στη συνέχεια την πετσέτα για να σκουπιστεί. Το
μπακιράκι το κλωτσούσε κι αν έπεφτε μπρούμυτα θα γεννούσε αγόρι ενώ αν
έπεφτε ανάσκελα θα γεννούσε κορίτσι. Στη συνέχεια έμπαιναν μέσα στο
σπίτι της μαμής, έκανε μετάνοια και φιλούσε το χέρι της λέγοντας:
- Να με φέρεις ένα ( αγόρι ή κορίτσι ) γερό.
- Να’ σαι γερή κορίτσι μ’, να’ σαι καλά, απαντούσε η μπάμπω.
Αν
δε ήταν και έγκυος τότε της καρφίτσωνε στο πέτο της κι ένα λουλούδι,
λέγοντάς της να της φέρει ένα παιδί όμορφο όπως και το λουλούδι.
Η μαμή με τη σειρά της κερνούσε κι εκείνη τις γυναίκες που την
επισκέπτονταν και στη συνέχεια έστρωνε το τραπέζι με το φαγητό που είχε
ετοιμάσει, έβαζαν και τα δικά τους οι γυναίκες κι έτσι ξεκινούσε το
γλέντι το οποίο όμως θα συνεχιζόταν το βράδυ στο καφενείο του χωριού.
Εξ’ άλλου το ούζο και οι μεζέδες σήμαιναν και το επίσημο κάλεσμα της
μαμής στο βραδινό χορό, στον οποίο θα έπαιρναν μέρος όλες οι παντρεμένες
και χήρες του χωριού. Το τραπέζι ήταν μεγάλο, το κρασί και το ούζο
αρκετό, ώστε οι γυναίκες μαζί με τη μαμή να γλεντήσουν με την ψυχή τους.
Διηγούνταν διάφορα ανέκδοτα που δεν επιτρεπόταν να τα ακούσει αυτί
άντρα.
Το απόγευμα ντυμένες όμορφο και στολισμένες με φλουριά έκαναν πομπή η
οποία περιδιαβαίνοντας τους δρόμους του χωριού κατέληγε στο καφενείο του
χωριού από το οποίο έδιωχναν όλους τους άνδρες. Οι μόνοι οι οποίοι
είχαν άσυλό, ήταν ο καφετζής και ο γκαϊντατζής ο οποίος με τον ήχο της γκάιντας του συνόδευε όλη την τελετή και θα έπαιζε όλη τη νύχτα κατά τη διάρκεια του γλεντιού.
Στο καφενείο γλεντούσαν όλη τη νύχτα. Τιμητική θέση είχε η «μπάμπω», η
οποία πρώτη έσερνε το χορό έχοντας κρεμασμένη στη ποδιά της μια πετσέτα
και κρατώντας ένα μαντήλι. Της φορούσαν φλουριά, αρμαθιές από πατλάκια
(καλαμπόκια ), της έβαζαν καρφίτσες, μπουρλιές και λουλούδια για να
φέρει στις γυναίκες όμορφα παιδιά. Όλες
χόρευαν με τη σειρά, έλεγαν ιστορίες και ανέκδοτα σόκιν και το γλέντι
αυτό κρατούσε μέχρι το πρωί, μέχρι να βγει ο ήλιος. Ήταν ένα γλέντι για
να χαρεί η «μπάμπω» αλλά
μαζί της και όλες οι παντρεμένες γυναίκες και κυρίως οι χήρες, η οποίες
δεν είχαν τη δυνατότητα να γλεντήσουν άλλες μέρες αφού ήταν
ασυνόδευτες.
Οι άνδρες την ημέρα αυτή, μια και ήταν παράδοση να λείπουν οι γυναίκες
από το σπίτι, αναλάμβαναν από ανάγκη τις διάφορες σπιτικές δουλειές, να
φροντίσουν δηλαδή τα παιδιά, να προετοιμάσουν το πρόγευμά τους και να τα
στείλουν στο σχολείο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι την ημέρα αυτή οι
γυναίκες παίρνουν στα χέρια τους τις εξουσίες του χωριού και οι άνδρες
υποβιβάζονται.
Το έθιμο αυτό όχι μόνο διατηρείται, αν και δεν υπάρχει πια μαμή ή
μπάμπω, αλλά τα τελευταία χρόνια με την έντονη δραστηριοποίηση του
Συλλόγου Γυναικών γίνονται προσπάθειες να τελείται με όλες τις
λεπτομέρειες του παρελθόντος. Το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής είναι
εντυπωσιακό και οι εκδηλώσεις αυτές καταχωρούνται στα δελτία ειδήσεων
τόσο του έντυπου όσο και του ηλεκτρονικού τύπου.
Δείτε παρακάτω μια συλλογή από φωτογραφίες και βίντεο από την αρχή μέχρι και σήμερα...
