Μέχρι σήμερα περισσότερες από 40 πόλεις έχουν αναλάβει το ρόλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης και εμείς διαλέξαμε τις πιο αξιομνημόνευτες από αυτές.
Κόσιτσε, Σλοβακία, 2013
Φέτος η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σλοβακίας, όπου βρίσκεται ο επιβλητικός γοτθικός καθεδρικός ναός της St Elizabeth Cathedral (η μεγαλύτερη εκκλησία της χώρας), είναι η τελευταία πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Τον τίτλο μοιράζεται με τη Μασαλία της Γαλλίας.
Βρίσκεται στα ανατολικά της χώρας, όχι μακριά από τα Ουκρανικά σύνορα και το Košice διατηρεί την έννοια της κοινότητας που έχει χαθεί στην πρωτεύουσα Bratislava.
Εδώ οι ντόπιοι συγκεντρώνονται ακόμα γύρω από τα διάσημα μουσικά συντριβάνια της πόλης και στις κεντρικές πλατείες τα βράδια.
Γνωστή για τη βαριά βιομηχανία της και την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά (εδώ έγινε ο δεύτερος αρχαιότερος μαραθώνιος στον κόσμο), το μεσαιωνικό Košice’ δίνει το μήνυμά του για το 2013 με το μότο του “We Support Creativity”. (μτφρ. Υποστηρίζουμε τη Δημιουργικότητα).
Γκιμαράες, Πορτογαλία, 2012
Αν δεν είχατε ξανακούσει ποτέ την πόλη Guimarães προτού αναλάβει τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2012 (τίτλο που μοιράστηκε με το Maribor της Σλοβενίας) συγχωρείστε. Αν και επισκιάζεται από το παραθαλάσσιο γειτονικό Porto, το Guimarães έχει πολλά να προσφέρει.
Κατ' αρχάς είναι μια από τις παλιότερες πόλεις της Πορτογαλίας αλλά διαθέτει πολύ νεανικό πληθυσμό, με περισσότερους από τους μισούς κατοίκους της να είναι κάτω από 30 ετών. Αυτό, ως αποτέλεσμα έχει μια πολύ δυναμική ποιλιτιστική παραγωγή.
Το απίστευτο πολιτιστικό πρόγραμμα της πόλης δεν είναι πλέον τόσο εξαντλητικό αλλά πολλά από όσα έγιναν κατά τη διάρκεια της θητείας της ως πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης θα τα απολαμβάνουν κάτοικοι και επισκέπτες για πολύ καιρό. Το πιο αξιοσημείωτο είναι το Κέντρο Τέχνης και Αρχιτεκτονικής, το οποίο άνοιξε τον Οκτώβριο του 2011 σε ένα παλιό εργοστάσιο υφασμάτων.
Ταλίν, Εσθονία, 2011
Ένα από τα πιο γοητευτικά και καλοδιατηρημένα μεσαιωνικά κέντρα της Ευρώπης, η παλιά πόλη του Ταλίν έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Γραφικές πλατείες, πλακόστρωτοι δρόμοι, εκκλησίες και παλιά σπίτια συνθέτουν το παραμυθένιο σκηνικό.
Το 2011 ήταν μια σημαντική χρονιά για την πρωτεύουσα της Εσθονίας. Όχι μόνο έγινε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης (μαζί με το Turku της Φινλανδίας) αλλά άλλαξε και το νόμισμά της υιοθετώντας το ευρώ.
Η θεματική που διάλεξε ως πολιτιστική πρωτεύουσα ήταν “Stories of the Seashore”, (μτφρ. Ιστορίες της Ακτής) για να αναδειχθεί το λιμάνι και η πλούσια ναυτική ζωή του Ταλίν.
Βίλνιους, Λιθουανία, 2009
Δεν είναι δύσκολο να ερωτευτείς το Vilnius. Η γοητεία του παλιού κόσμου, τα ρομαντικά πλακόστρωτα δρομάκια του και η καταπληκτική μπαρόκ αρχιτεκτονική του προσφέρουν το τέλειο σκηνικό για μια απόδραση. Δεν αποτελεί έκπληξη, άλλωστε, το ότι η παλιά πόλη του Vilnius, με τα μπαρόκ κτίρια, η μεγαλύτερη της Ευρώπης, έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO, εξαιτίας ακριβώς της πολύ σημαντικής αρχιτεκτονικής της.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2009 (τίτλος που μοιράστηκε με το Linz της Αυστρίας), το Vilnius είχε ένα πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα με 900 πολιτιστικά δρώμενα, τα περισσότερα δωρεάν. Μπορεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα να έχει τελειώσει αλλά το Vilnius έχει ακόμα πολλά να προσφέρει και μαζί με αυτά και τη National Art Gallery, που άνοιξε εκείνη τη χρονιά.
Λίβερπουλ, Μεγάλη Βρετανία, 2008
Το Λίβερπουλ έχει αναγεννηθεί τα τελευταία χρόνια. To 2008 πήρε τον ρόλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης (μαζί με τη Νορβηγική πόλη Stavanger) και εκμεταλλέυτηκε την ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του εκκινώντας μια αναγέννηση που κρατάει ως σήμερα.
Το Λίβερπουλ ήταν πάντοτε υπερήφανο για την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του αλλά το 2008, χάρη στην προσοχή που δόθηκε στην πόλη αλλά και τον χαρακτηρισμό του από την UNESCO ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς ξαναμπήκε στον τουριστικό χάρτη δυναμικά.
Ο καθεδρικός ναός του, η μεγαλύτερη Αγγλικανική εκκλησία στον κόσμο, καθώς και το γεγονός πως από εδώ προέρχονται αναρίθμητοι σύγχρονοι καλλιτέχνες είναι μερικούς από τους λόγους που το κάνουν έναν αξιόλογο προορισμό.
Γκρατζ, Αυστρία, 2003
Με πληθυσμό μόλις 210.000 κατοίκους η Graz δεν είναι μεγάλο οπότε όταν έγινε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2003 κάθε σημείο του αναδείχθηκε. Περιτριγυρισμένο από εντυπωσιακά βουνά, χειμερινά θέρετρα για σκι και αμπελώνες η πόλη Graz μεταμορφώθηκε σε μια τεράστια πολιτιστική σκηνή με περισσότερα από 100 δρώμενα, τα περισσότερα σε δημόσιους χώρους.
Τώρα, σχεδόν 10 χρόνια αργότερα, πολλά από όσα συνέβησαν τότε έχουν μείνει κληρονομιά στην πόλη. Το πιο αξιοσημείωτο είναι το Kunsthaus, ένα μοντέρνο κέντρο τέχνης που συζητιόταν για περισσότερα από 25 χρόνια προτού τελικά ανοίξει το 2003. Μαζί με αυτό και το νησί Mur. Φτιαγμένο στο σχήμα ενός τεράστιου κοχυλιού, αυτό το τεχνητό νησί έχει σπίτια, ένα μικρό καφέ, παιδική χαρά για παιδιά και ένα ανοιχτό θέατρο.
Μπρουζ, Βέλγιο, 2002
Μια πόλη περισσότερο γνωστή για τα κανάλια της, τις πλατείες της και τα υπέροχα κτίριά της, η Bruges απέδειξε πως είναι, επίσης, μια πόλη πλούσια σε πολιτιστική κληρονομιά όταν θήτευσε ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2002 (μαζί με την Ισπανική πόλη Salamanca).
Η Βενετία του Βορά διοργάνωσε περίπου 160 μουσικά, γλυπτικά, θεατρικά και λογοτεχνικά δρώμενα σε 50 διαφορετικά σημεία, μέσα σε 10 μήνες. Οι επισκέπτες, σήμερα, ακόμα απολαμβάνουν όσα έμειναν από εκείνη τη χρονιά και ειδικά το Concertgebouw auditorium. Η Bruges επίσης αναπαλαίωσε πολλά μέρη του κέντρου της και απέκτησε πολλά ενδιαφέροντα art installations που παραμένουν στην πόλη έως σήμερα.
Ρέικιαβικ, Ισλανδία, 2000
Στο νοτιοδυτικό άκρο της Ισλανδίας, η βορειότερη πρωτεύουσα του κόσμου είναι μια πόλη γεμάτη αντιθέσεις. Θερμές πηγές και χιόνια (Reykjavík σημαίνει καπνισμένο μπαρ) εδώ όπου η κοσμοπολίτικη κουλτούρα συναντά την παράδοση, σε μια πόλη που σπάνια βλέπει το φως του ήλιου το χειμώνα και δε νυχτώνει ποτέ το καλοκαίρι.
Μια πόλη που τιμά τον πολιτισμό των Βίκινγκ προγόνων της αλλά, ταυτόχρονα, κοιτάζει στο μέλλον. Το πρόγραμμά της το 2000 είχε θέμα “Πολιτισμός και Φύση” και συμπεριλάμβανε περίπου 300 projects, από μικρά περίεργα happenings μέχρι υπερθεάματα, χωρισμένα σε κατηγορίες που ορίζονταν από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης: φωτιά, νερό, γη και αέρα.
Βαϊμάρη, Γερμανία, 1999
Η Βαϊμάρη έχει ένα αντιφατικό παρελθόν. Από τη μία τη γερμανική Αναγέννηση με μερικούς από τους σπουδαιότερους διανοούμενους, ανάμεσα στους οποίους ο Γκαίτε και ο Σίλερ, και από την άλλη η σύνδεσή της με τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα των Ναζί και το στρατόπεδο συγκέντρωσης Buchenwald.
Το 1999 έγινε η πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και άδραξε την ευκαιρία να προβάλει τη φήμη της ως καλλιτεψνικό και λογοτεχνικό κέντρο, ξανά. Κατά τη διάρκεια της θητείας της άνοιξε το Neue Museumμοντέρνας τέχνης και ξεκίνησε το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της ΒαΪμάρης που συνεχίζεται ως σήμερα.
Στοκχόλμη, Σουηδία, 1998
Από την παλιά πόλη – Gamla Stan – με τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια μέχρι το πελώριο Royal National City Park, η Στοκχόλμη είναι μια από τις ομορφότερες πρωτεύουσες στον κόσμο. Το διαμάντι στο στέμα της; Αδιαμφισβήτητα το αρχιπέλαγος με τα 30.000 νησιά και τους βράχους.
Μπορεί στο μυαλό πολλών η πρωτεύουσα της Σουηδίας να είναι συνυφασμένη με τους ABBA και τον Stieg Larsson μόνο αλλά η Στοκχόλμη το 1998 απέδειξε πως έχει να προσφέρει (πάρα) πολλά παραπάνω. Η πόλη αξιοποίησε την ευκαιρία που της δόθηκε όταν έγινε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για να αναδειχθεί ως κέντρο design και αρχιτεκτονικής. Πολλά από τα μέρη που χρησιμοποιήθηκαν το 1998 όπως η Μαρίνα και το Μουσείο Ιστορίας είναι πλέον μόνιμοι εκθεσιακοί χώροι.
Γλασκώβη, Μεγάλη Βρετανία, 1990
Πολλά από τα happenings του 1990 σύστησαν την Γλασκώβη στους επισκέπτες της ως κέντρο πολιτισμού εστιάζοντας στην όπερα, το μπαλέτο και το θέατρο με μεγάλες ευρωπαϊκές εκθέσεις και μαζικά δημόσια δρώμενα που συνέδεαν τον κόσμο με τις ευρωπαϊκές ρίζες τους. Αυτός ήταν ο στόχος της Γλασκώβης και όχι τόσο να αναδείξει τη δική της ιστορία και την δική της πολιτιστική κληρονομιά μόνο.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του φεστιβάλ, Robert Palmer, η θέση της Γλασκώβης ως πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης ανέδειξε τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα της. 'Η Γλασκώβη θεωρείτο μια βίαιη μεταβιομηχανική πόλη και τώρα πια όλοι γνωρίζουν την σημασία της ως δημιουργικό και πολιτιστικό κέντρο', είπε ο Palmer.
Αθήνα, Ελλάδα, 1985
Το λίκνο του Δυτικού πολιτισμού διαθέτει ιστορία που μετράει 3.000 χρόνια και η Αθήνα ήταν η πιο ταιριαστή πόλη για να αναλάβει τον ρόλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης στην αρχή της σύστασης του θεσμού.
Στη σκιά του Παρθενώνα, ενός από τα σπουδαιότερα πολιτιστικά μνημεία στον κόσμο, έναν ναό χτισμένο προς τιμή της θεάς της σοφίας, Αθηνά, η Αθήνα ξεκίνησε το θεσμό που έμελλε να γίνει μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Ευρώπης στον πολιτισμό.
