Οι τρούλοι είναι ημισφαιρικές κατασκευές που συνήθως σχηματίζουν μια οροφή ή στέγη. Φτιάχνονται με διάφορα υλικά και απαντώνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, σε διάφορους πολιτισμούς και κυρίως σε εκκλησίες. Στην αρχαία Εγγύς Ανατολή οι τρούλοι αποτελούσαν τάφους, ενώ οι Inuit στην Αρκτική, φτιάχνουν τα ιγκλού τους από κομμάτια συμπυκνωμένου χιονιού, συνήθως με τη μορφή θόλου.
Οι κατασκευές με τη μορφή θόλου όμως, έγιναν τεχνικά σημαντικές με την εισαγωγή των μεγάλης κλίμακας τρούλων από τους αρχαίους Ρωμαίους. Η αυτοκρατορία των Σασσανιδών ξεκίνησε την κατασκευή των πρώτων μεγάλης κλίμακας θόλων στην Περσία, ενώ στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης και της περιόδου Μπαρόκ, κατασκευάστηκαν μερικοί από τους πιο διάσημους θόλους στον κόσμο.
14. Καπιτώλιο, Η.Π.Α.
Βρίσκεται στην κορυφή του λόφου του Καπιτωλίου στην Ουάσιγκτον και είναι το μέρος όπου συνέρχεται το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών, το νομοθετικό σώμα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πρώτη συνεδρίαση του Κογκρέσου πραγματοποιήθηκε στο Καπιτώλιο στις 17 Νοεμβρίου 1800, παρόλο που το κτήριο δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί. Ο θόλος από χυτοσίδηρο του Καπιτωλίου, δεν είναι ο πρώτος θόλος που καλύπτει το κτήριο, αλλά ο δεύτερος. Ο αρχικός τρούλος αντικαταστάθηκε όταν το Καπιτώλιο επεκτάθηκε στη δεκαετία του 1850 για να φιλοξενήσει τον αυξανόμενο αριθμό των νομοθετών από νεοεισαχθείσες χώρες.
13. Καθεδρικός ναός Αγίου Παύλου, Λονδίνο
Χτισμένος τον 17ο αιώνα, ο καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου είναι ένα από τα πιο διάσημα και πιο αναγνωρίσιμα αξιοθέατα του Λονδίνου. Ο ναός σώθηκε από τολμηρούς πυροσβέστες, όταν βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο εντυπωσιακός θόλος του είναι εμπνευσμένος από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη και φτάνει τα 108 μέτρα ύψος, με έναν σταυρό στην κορυφή του. Ο ψηλός εξωτερικός θόλος είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός, ενώ δύο χαμηλότεροι εσωτερικοί θόλοι, βρίσκονται στο εσωτερικό.
12. Great Stupa, Sanchi, Ινδία
Το μνημείο Great Stupa στο Sanchi, είναι η παλαιότερη πέτρινη κατασκευή στην Ινδία και ανατέθηκε αρχικά από τον αυτοκράτορα Ashoka τον Μέγα τον 3ο π.Χ. αιώνα. Ο πυρήνας του ήταν ένας απλός θόλος από τούβλα, που υποτίθεται ότι χτίστηκε πάνω στα λείψανα του Βούδα. Επεκτάθηκε έναν αιώνα αργότερα με λίθινες πλάκες, με μέγεθος σχεδόν διπλάσιο από το αρχικό του.
11. Eden Project, Κορνουάλη, Ηνωμένο Βασίλειο
Το Eden Project, είναι το μεγαλύτερο θερμοκήπιο στον κόσμο. Η κατασκευή του διήρκεσε 2 ½ χρόνια και το θερμοκήπιο άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 2001. Κυριαρχείται από δύο τεράστια περιβλήματα που αποτελούνται από όμορους θόλους που φιλοξενούν φυτά από όλο τον κόσμο. Το πρώτο περίβλημα προσομοιάζει το τροπικό περιβάλλον και το δεύτερο το μεσογειακό περιβάλλον. Οι θόλοι αποτελούνται από εκατοντάδες εξαγωνικές και πενταγωνικές πλαστικές κυψέλες που υποστηρίζονται από πλαίσια χάλυβα.
10. Τζαμί Lotfollah, Isfahan, Ιράν
Χτισμένο στις αρχές του 16ου αιώνα, το τζαμί Lotfollah (ή τζαμί Sheikh Lotf Allah) στο Ισφαχάν του Ιράν, αποτελεί ένα από τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα της περσικής αρχιτεκτονικής. Το τζαμί προοριζόταν ως ιδιωτικό τέμενος της βασιλικής αυλής, σε αντίθεση με το τζαμί Shah (βλ. παρακάτω), το οποίο προοριζόταν για το κοινό. Για το λόγο αυτό, το τζαμί δεν έχει μιναρέδες και έχει μικρότερο μέγεθος. Το τζαμί Lotfollah συχνά αναφέρεται ως το θολωτό τζαμί, λόγω του όμορφου πεπλατυσμένου τρούλου του.
9. Reichstag, Βερολίνο, Γερμανία
Το Ράιχσταγκ είναι το κτήριο που στεγάζει το Γερμανικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο στο Βερολίνο. Έχει πλούσια ιστορία, παράλληλη με την άνοδο της Γερμανίας στην ευρωπαϊκή σκηνή, τις κρίσιμες στιγμές της νεότερης γερμανικής ιστορίας και την ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού. Αρχικά ολοκληρώθηκε το 1894 για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της τότε πρόσφατα ενοποιημένης γερμανικής αυτοκρατορίας για ένα μεγαλύτερο κοινοβουλευτικό κτήριο. Ο αρχιτέκτονας, Paul Wallot, το προόριζε να μοιάζει με αναγεννησιακό παλάτι. Το 1933 το κτήριο υπέστη σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά. Μετά την επανένωση της Γερμανίας, το Ράιχσταγκ έγινε ο τόπος συνάντησης του σύγχρονου γερμανικού κοινοβουλίου και σε αυτό προστέθηκε ένας εντυπωσιακό γυάλινος θόλος που σχεδιάστηκε από τον Βρετανό αρχιτέκτονα Norman Foster. Από εκεί θα απολαύσετε καταπληκτική θέα 360 μοιρών του Βερολίνου.
8. Εκκλησία Santa Maria del Fiore, Φλωρεντία, Ιταλία
Ο καθεδρικός ναός Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε (πιο γνωστός ως Duomo), αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό μνημείο της Φλωρεντίας και μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες του κόσμου, με χωρητικότητα 30.000 ατόμων.
Χρειάστηκε εξακόσια χρόνια μέχρι την αποπεράτωση της, το 1887 και κατασκευάστηκε σε τρεις διαφορετικές περιόδους. Οι εντυπωσιακές του διαστάσεις συμβολίζουν ακριβώς την απόφαση των Φλωρεντινών να κυριαρχήσουν. Παραμένει μέχρι και σήμερα ο μεγαλύτερος θόλος από τούβλα που κατασκευάστηκε ποτέ. Ο εντυπωσιακός της τρούλος, σχεδιάστηκε από τον μεγάλο αρχιτέκτονα της Αναγέννησης, Filippo Bruneleschi, ο οποίος εφάρμοσε για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της τέχνης, τους επιστημονικούς κανόνες προοπτικής.
7. Tζαμί Shah, Isfahan, Ιράν
Το τζαμί Shah (ή τζαμί Imam) στο Ισφαχάν του Ιράν, θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα της περσικής αρχιτεκτονικής. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1611 και το μεγαλείο του οφείλεται κυρίως στην ομορφιά που έχουν τα επτά χρωμάτων ψηφιδωτά πλακάκια του και οι καλλιγραφικές επιγραφές. Η δυναστεία των Σαφαβιδών έβαλε στόχο να κάνει το τζαμί το ψηλότερο κτήριο στο Ισφαχάν, με ύψος 53 μέτρα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού και άλλων περσικών θόλων, είναι τα πολύχρωμα πλακάκια, με τα οποία καλύπτεται το εξωτερικό τους, όπως και το εσωτερικό τους.
6. Θόλος του Bράχου (Dome of the Rock), Ιερουσαλήμ
Αρχικά ολοκληρώθηκε το 691 μ.Χ. και είναι μια από τις πιο γνωστές κατασκευές της ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Βρίσκεται στο Όρος του Ναού που βρίσκεται σε μία από τις πιο διαφιλονικούμενες θρησκευτικές τοποθεσίες στον κόσμο. Παρά τις κοινές αντιλήψεις, ο Θόλος του Βράχου δεν είναι τζαμί, αλλά ένα ιερό το οποίο προστατεύει κάτω από την ψηλή οροφή του, έναν ιερό βράχο. Πρόκειται ίσως για το πιο εντυπωσιακό κτήριο στην Παλιά Πόλη, που ολοκληρώνεται με έναν εκθαμβωτικό χρυσό θόλο, ορατό από μακριά και με το εσωτερικό του στρωμένο με λαμπερά κεραμικά, ψηφιδωτά και αραβική καλλιγραφία.
5. Πάνθεον, Ρώμη
Το Πάνθεον στη Ρώμη χτίστηκε το 126 μ.Χ. ως ναός για όλους τους Ρωμαίους θεούς και χρησίμευσε ως ρωμαιοκαθολική Εκκλησία από τον 7ο αιώνα. Ο ναός ολοκληρώνεται με έναν θόλο που έχει ένα κεντρικό άνοιγμα: το Oculus. Σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια μετά την κατασκευή του, ο περίφημος τρούλος του Πάνθεον εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος θόλος από σκυρόδεμα στον κόσμο.
4. Βασιλική του Αγίου Πέτρου, Βατικανό
Η κατασκευή της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, ξεκίνησε το 1506 και ολοκληρώθηκε το 1615. Βρίσκεται στο Βατικανό και είναι χτισμένη πάνω από το σημείο ταφής του Αποστόλου Πέτρου. Μπορεί να χωρέσει 60.000 άτομα ενώ με την συνολική έκταση ολόκληρου του αρχιτεκτονικού συγκροτήματος, αποτελεί και μία από τις μεγαλύτερες εκκλησίες του κόσμου. Ο θόλος του Αγίου Πέτρου φτάνει σε ύψος τα 136,57 μέτρα από το δάπεδο της Βασιλικής, μέχρι την κορυφή του εξωτερικού σταυρού. Είναι ο υψηλότερος θόλος στον κόσμο.
3. Αγία Σοφία, Κωνσταντινούπολη
Η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη, ήταν από το 360 μέχρι το 1453 ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Κωνσταντινούπολης, με εξαίρεση την περίοδο 1204 - 1261 κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός, ενώ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε τέμενος, μέχρι το 1934 και αποτελεί σήμερα μουσειακό χώρο. Ανήκει στις κορυφαίες δημιουργίες της βυζαντινής ναοδομίας, πρωτοποριακού σχεδιασμού, και υπήρξε σύμβολο της πόλης, τόσο κατά τη βυζαντινή όσο και κατά την οθωμανική περίοδο. Ο τεράστιος θόλος της (με 31 μέτρα διάμετρο) καλύπτει ό, τι ήταν για πάνω από 1000 χρόνια, ο μεγαλύτερος κλειστός χώρος στον κόσμο.
2. Taj Mahal, Άγρα, Ινδία
Το Ταζ Μαχάλ στην Άγρα, είναι ένα τεράστιο μαυσωλείο από λευκό μάρμαρο, που χτίστηκε μεταξύ 1632 και 1653 με διαταγή του αυτοκράτορα Mughal Shah Jahan στη μνήμη της αγαπημένης συζύγου του που πέθανε το 1631 κατά τη διάρκεια τοκετού. Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του Ταζ Μαχάλ είναι ο θόλος του από μάρμαρο. Με ύψος περίπου 35 μέτρα, είναι περίπου ίσος με το μήκος της βάσης. Το μνημείο αυτό θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα παγκοσμίως, και το μέγιστο της Μουγκάλ (ινδομογγολικής) αρχιτεκτονικής, το οποίο και περιλαμβάνεται στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
1. Καθεδρικός ναός του Αγίου Βασιλείου, Μόσχα
Ο διάσημος, χρωματιστός, καθεδρικός ναός του Αγίου Βασιλείου στη Μόσχα, χτίστηκε μεταξύ 1534 και 1561 από τον Ιβάν τον Τρομερό, σε ανάμνηση της κατάκτησης του Χανάτου του Καζάν. Ο Ναός βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Κόκκινης Πλατείας, ακριβώς απέναντι από το Κρεμλίνο. Ο σχεδιασμός του δεν μοιάζει με άλλου κτηρίου της ρωσικής αρχιτεκτονικής και τίποτα παρόμοιο δεν συναντάται στη βυζαντινή παράδοση, πριν από την κατασκευή καθεδρικών ναών. Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Βασιλείου έχει 9 τρούλους σε σχήμα κρεμμυδιού, ένα είδος θόλου που κυριάρχησε στους εκκλησιαστικούς θόλους στη Ρωσία.
