Πίσω από τα μοβ και τα κίτρινα ανθάκια της κουτσουπιάς και του σπάρτου, το ανοιξιάτικο τοπίο της αρχαίας Ολυμπίας ζει στον ρυθμό της Τελετής Αφής της Φλόγας των Ολυμπιακών Αγώνων.
Αρχαίας Ολυμπίας
Η λαμπαδηδρομία που θα μεταφέρει στο Λονδίνο τη Φλόγα ξεκινά από το αρχαίο ιερό στις 10 Μαΐου. Η κοιλάδα της Ολυμπίας μάς υποχρεώνει να τη νιώθουμε δική μας, όπως όταν επιστρέφουμε στον τόπο μας ύστερα από καιρό. Τα χαμηλά υψώματα δίνουν στον επισκέπτη τη γαλήνη της ανθρώπινης κλίμακας και ο Κλαδεός ποταμός ενώνεται ειρηνικά με τον Αλφειό, που συνεχίζει να κυλά ήρεμα προς τις εκβολές του στο Ιόνιο Πέλαγος. Η ιερή συγκίνηση στον αρχαιολογικό χώρο δίνει τη θέση της στον θαυμασμό για την τελειότητα των γλυπτών του μουσείου: ο Ερμής του Πραξιτέλη, τα αετώματα του ναού του Διός, η Νίκη του Παιωνίου.
Η άγνωστη όψη του Δήμου της αρχαίας Ολυμπίας απαιτεί από τον ταξιδιώτη να ανέβει μέχρι το οροπέδιο της Φολόης. Στο σπάνιο δρυοδάσος και στα μονοπάτια του οροπεδίου η μυθολογία τοποθέτησε τον τόπο κατοικίας των Κενταύρων και τη μάχη τους με τον Ηρακλή. Ο μυθικός ήρωας έχει συνδεθεί και με την άγρια ομορφιά του ποταμού Ερύμανθου, που προσφέρεται, επίσης, για πεζοπορικές διαδρομές και καγιάκ.
Στο Πούσι έγινε η σημαντική μάχη των Ελλήνων με τους Τούρκους το 1821 και δίπλα στα τρεχούμενα νερά των ρεμάτων της περιοχής λειτούργησαν μπαρουτόμυλοι για τις ανάγκες του Αγώνα και το Κρυφό Σχολειό στο μοναστήρι της Ανω Δίβρης.
 |
| Πανοραμική απόψη της Ολυμπίας από τους γύρω λόφους. |
Στα χωριά του οροπεδίου της Κάπελης, που είναι το άλλο όνομα της Φολόης, συναντηθήκαμε και μιλήσαμε με ανθρώπους που μας εξέπληξαν με το ενδιαφέρον τους για την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου τους.
Η κοιλάδα και ο Κρόνιος λόφος
Tο πρώτο ραντεβού μας στην Ολυμπία, στην πλακόστρωτη πλατεία προς την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, γίνεται με τον Γιάννο Παπαϊωάννου, που θα βοηθήσει καθοριστικά την περιήγησή μας στην περιοχή. Μας δείχνει το παλιό αρχαιολογικό μουσείο και ψηλότερα το κτίριο της Ζ' Εφορείας Αρχαιοτήτων. Εκεί, μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του 1980, στεγαζόταν το περίφημο ΣΠΑΠ, το ξενοδοχείο των Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιώς-Πελ/νήσου, όταν, για τη διευκόλυνση των επισκεπτών, οι γραμμές έφτασαν έως την Ολυμπία, στα 1892.
 |
| Διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία |
Στους χώρους του, που έμειναν αφύλακτοι μέχρι τη νεότερη χρήση του και λεηλατήθηκαν, είχαν φιλοξενηθεί βασιλείς, πρίγκιπες και υψηλοί προσκεκλημένοι, όπως ο αναβιωτής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων Πιερ ντε Κουμπερτέν ή η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ. Ο κεντρικός δρόμος του σύγχρονου οικισμού ομορφαίνει από τα πλατάνια που υψώνονται πάνω από τα εστιατόρια, τα καφέ και τα τουριστικά καταστήματα.
Παρά τα προβλήματα, οι περισσότεροι δείχνουν αισθήματα φιλοξενίας και διάθεση να βοηθήσουν. Η αναζήτηση ενός χάρτη της Ηλείας με φέρνει τυχαία στον κ. Απόστολο Κοσμόπουλο, γιο πρώην δημάρχου. Μου βγάζει από τα συρτάρια φωτογραφικό υλικό με τις υποδοχές του ελληνικού βασιλικού ζεύγους στην Ολυμπία και με τον φουστανελά πρόγονό του, Αγγελή Κοσμόπουλο, που υπήρξε ο πρώτος επιστάτης των Γερμανών αρχαιολόγων στις αρχαιολογικές ανασκαφές. Παραπονιέται και για τις κρουαζιέρες που πιάνουν στο Κατάκολο και τα πούλμαν που φτάνουν γεμάτα στην Ολυμπία. Συχνά επισκέπτονται τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο και φεύγουν χωρίς να ενισχύσουν την τοπική οικονομία.
 |
| Η αναμνηστική στήλη για τον πατέρα των σύγχρονωνΟλυμπιακών αγώνων Πιερ ντε Κουμπερτέν. |
Ο Χάρης Σπηλιόπουλος μας προτείνει εγκάρδια μια βόλτα γύρω από την πόλη που θα μας κατατοπίσει στις κρυμμένες ομορφιές της Ολυμπίας. Μας αφηγείται την οικογενειακή του ιστορία, αλλά και τη φυγάδευση της ολυμπιακής φλόγας με εγγλέζικο τεθωρακισμένο άρμα προς το Κατάκολο, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948 στο Λονδίνο. Ηταν η εποχή του Εμφυλίου και διεξάγονταν μάχες σώμα με σώμα στον περίφημο σιδηροδρομικό σταθμό της Ολυμπίας, ένα χαριτωμένο νεοκλασικό κτίσμα του 19ου αιώνα που χρειάζεται επειγόντως συντήρηση.
Διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία
 |
| Απόψεις από τον αρχαιολογικό χώρο, το Στάδιοκαι την Πύλη εισόδου του, στην Ολυμπία. |
Ο Κρόνιος λόφος και τα χαμηλά υψώματα γύρω από την κοιλάδα μάς προσφέρουν ωραία θέα της νέας Ολυμπίας. Από ψηλά παρατηρούμε το κεραμιδί χρώμα στις στέγες των εγκαταστάσεων της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας που απλώνονται ημικυκλικά σαν αμφιθέατρο. Οπως μας αφηγείται ο διευθυντής της Ακαδημίας, κ. Θέμης Λαΐνης, η ιδέα για ένα «σχολείο ηθικής ευγένειας, ανιδιοτέλειας και σωματικής αντοχής», βασισμένο στα ιδανικά του ολυμπισμού θα πρέπει κυρίως να αποδοθεί στον Πιέρ ντε Κουμπερτέν. Η ίδρυση της Ακαδημίας αποφασίζεται το 1947 και η λειτουργία της ξεκινά το 1961. Σήμερα φιλοξενούνται σεμινάρια και προγράμματα ολυμπιακών σπουδών για μεταπτυχιακούς φοιτητές, ενώ στις εγκαταστάσεις περιλαμβάνονται γήπεδα, συνεδριακό κέντρο, αίθουσες διδασκαλίας και ξενώνες για τη διαμονή των φιλοξενούμενων και των αθλητών.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες
Περνώντας τη γέφυρα του ποταμού Κλαδέου μπαίνουμε στον αρχαιολογικό χώρο, που εντυπωσιάζει με την έκταση και την ποικιλία του. Λουτρά, χώροι φιλοξενίας και εκγύμνασης αθλητών, οι ναοί του Δία και της Ηρας, το Στάδιο, βυζαντινή εκκλησία και άλλα.
Ο αρχαιολόγος Χρήστος Λιάγκουρας μας υποδέχεται στο γραφείο του, στη Ζ' Εφορεία Αρχαιοτήτων. Μας μιλά για τη σημασία του Ιερού της Ολυμπίας και των αγώνων, οι οποίοι τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια, χωρίς τη συμμετοχή γυναικών. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ξεκινούν το 776 π.Χ.. Αρχικά ως τοπική γιορτή, αργότερα επεκτείνεται στην Πελοπόννησο και τελικά σε όλες τις ελληνικές πόλεις. Καθιερώνεται η Ιερή Εκεχειρία, που γίνεται σεβαστή παντού στον ελληνικό κόσμο, με παύση των εχθροπραξιών στη διάρκεια των αγώνων.
Η ολυμπιακή ειρήνη αποκτά πανελλήνια διάδοση και η Ολυμπία γίνεται ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά και αγωνιστικά κέντρα. Αθλητές από όλη την Ελλάδα συνέρρεαν για να αγωνιστούν με μοναδικό έπαθλο ένα στεφάνι ελιάς, τον κότινο. Οι αγωνιζόμενοι θεωρούσαν μέγιστη τιμή να λάβουν ένα τόσο ταπεινό και συγχρόνως τόσο ένδοξο έπαθλο, αντί για χρήμα ή αξιώματα. Η επιστροφή των ολυμπιονικών συνοδευόταν με γκρέμισμα των τειχών για να μπουν μέσα στην πόλη καταγωγής τους.
Με διάταγμα του Θεοδοσίου Α' το 393μ.Χ., κατά των ειδωλολατρικών πρακτικών, αρχίζει η παρακμή της Ολυμπίας που θα ολοκληρωθεί τον έκτο αιώνα με έναν σεισμό. Οσα οικοδομήματα δεν καταρρέουν σκεπάζονται από τις λάσπες και τα χώματα του Αλφειού και ο ιερός τόπος ξεχνιέται και μένει στην αφάνεια.
Η πρώτη ανασκαφική έρευνα γίνεται από τους Γάλλους το 1829. Συστηματικές ανασκαφές ξεκινούν από τους Γερμανούς το 1875 και διαρκούν μέχρι το 1881 φέρνοντας στο φως εξαιρετικά ευρήματα.
 |
| Ο Ερμής του Πραξιτέλη. |
Το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, από το οποίο έγινε πριν από μήνες η κλοπή των αρχαίων αντικειμένων, έγινε με δωρεά του Α. Συγγρού το 1883. Εκτοτε, με ενδιάμεσα κενά, οι ανασκαφές συνεχίζονται από τη γερμανική αποστολή μέχρι τις μέρες μας.
Ενα από τα κορυφαία μουσεία του κόσμου
Στη δεύτερη αίθουσα του νέου μουσείου, κάτω από τον Κρόνιο λόφο, βλέπουμε σειρές από πήλινα και χάλκινα αφιερώματα που πρόσφεραν οι προσκυνητές στο Ιερό: μικρά αγαλματάκια με μορφή ανθρώπων ή ζώων, που θυμίζουν παιδικά παιχνίδια. Οπως μας εξηγεί ο αρχαιολόγος Χρ. Λιάγκουρας, θα πρέπει να φανταστούμε τους ταξιδιώτες να συρρέουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας και να αγοράζουν τα «τάματά» τους, όπως θα τα λέγαμε σήμερα, από τους υπαίθριους πάγκους και τα εργαστήρια που υπήρχαν στην περιοχή. Τη συλλογή του μουσείου της Ολυμπίας θα τη ζήλευε κάθε αρχαιολογικό μουσείο στον κόσμο. Υπάρχει το κράνος του στρατηγού Μιλτιάδη που το αφιέρωσε στο Ιερό μετά τη νίκη στο Μαραθώνα (490 π.Χ.), αλλά και το προσωπικό κύπελλο του γλύπτη Φειδία (με την επιγραφή «ΦΕΙΔΙΟ ΕΙΜΙ»), δημιουργού του χρυσελεφάντινου αγάλματος του Δία, στον ομώνυμο ναό της Ολυμπίας, που ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
 |
| Η Νίκη του Παιωνίου |
Στα αριστουργήματα του μουσείου ανήκει η Νίκη του Παιωνίου, το φτερωτό άγαλμα της Θεάς που δείχνει έτοιμο να πατήσει στη γη για να φέρει την είδηση της νίκης των Μεσσηνίων και των Ναυπακτίων κατά των Λακεδαιμονίων, το 421π.Χ. Ανάλογα με την οπτική γωνία του κοιτάμε τον Ερμή, στην όγδοη αίθουσα, φαίνεται να χαμογελά, να είναι σοβαρός ή και θυμωμένος προς τον μικρό Διόνυσο, που κρατά στα χέρια του για να τον μεταφέρει στη Βοιωτία. Κατασκευάστηκε από τον Πραξιτέλη τον 4ο π.Χ. αιώνα και μας κάνει να αναρωτιόμαστε πόσα σπουδαιότερα αγάλματα θα μπορούσαν να πλαστούν ύστερα από αυτό. Στη μεγάλη αίθουσα δεσπόζουν τα γλυπτά του ανατολικού και του δυτικού αετώματος του ναού του Δία. Παρουσιάζουν αντίστοιχα τον αγώνα του Πέλοπα με τον Οινόμαο και τη διαμάχη των Λαπιθών και των Κενταύρων, με κεντρική μορφή τον Απόλλωνα, όπως θα τον θυμούνται οι παλαιότεροι από το χαρτονόμισμα των χιλίων δραχμών. Τα αγάλματα και οι κινήσεις τους έχουν πλαστεί με τόσο ιδανικό τρόπο και το μέγεθος της σύνθεσης είναι τόσο επιβλητικό, ώστε μας κάνουν να θέλουμε να τα απολαμβάνουμε χωρίς λόγια.
Η αναβίωση και η πρώτη φλόγα
Ο Δημήτριος Βικέλας υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής και συμμετείχε στο Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο της Σορβόνης, το 1894. Υποστήριξε μαζί με τον Πιέρ ντε Κουμπερτέν την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, με πρώτη πόλη διεξαγωγής τους την Αθήνα, το 1896.
 |
| Ο Απόλλων από το δυτικό αέτωμα του ναού του Διός. |
Ο Κουμπερτέν, που θεωρείται ο πατέρας των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, σε επισκέψή στην Ολυμπία το 1927, σχεδόν μαγεμένος σημείωνε: «Εχω την εντύπωση ότι βρίσκομαι σε κάποιο κόσμο παραμυθιού... κάθε γωνιά, κάθε σπιθαμή της Ολυμπίας έχει τη δική της ιστορία». Σύμφωνα με δική του επιθυμία η καρδιά του θάφτηκε δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, όπου είχε ήδη στηθεί ένας μικρός βωμός και μια λιτή αναμνηστική στήλη προς τιμήν του.
Η φλόγα των Ολυμπιακών Αγώνων συμβολίζει την αρπαγή της φωτιάς του Δία από τον Προμηθέα. Ανάβει και σβήνει με την έναρξη και το τέλος των αγώνων και η λαμπαδηδρομία από την Ολυμπία προς την πόλη διεξαγωγής υπογραμμίζει τη μεταφορά του μηνύματος αγάπης και αδελφοσύνης των λαών, στο πνεύμα του αρχαίου ολυμπισμού. Η πρώτη επίσημη τελετή αφής με κοίλο κάτοπτρο και άναμμα της φλόγας από τον ήλιο, με επίκληση στον Θεό Απόλλωνα, έγινε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της ναζιστικής Γερμανίας στο Βερολίνο το 1936. Ακολούθησε λαμπαδηδρομία μέχρι τη γερμανική πρωτεύουσα. Προηγουμένως, λαμπαδηδρομίες είχαν γίνει στους Ολυμπιακούς της Αθήνας, το 1896, και στη Μεσολυμπιάδα του 1906.
Η πρώτη ολυμπιακή φλόγα άναψε στους Ολυμπιακούς του Αμστερνταμ το 1928.
Ευθύμης Κοτζάς
«Να θεσμοθετηθεί πολιτιστική εβδομάδα αφής»
Ο δήμαρχος Ευθύμης Κοτζάς, με μειλιχιότητα και ηρεμία, μας αναλύει τα σχέδιά του για τον δήμο γύρω από ένα ξυλόγλυπτο τραπέζι του καφέ, στην αίθουσα συνεδριάσεων. Το μέλημά του είναι κυρίως η αποκατάσταση των καταστροφών από τη μεγάλη πυρκαγιά του 2007 και η αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων σε ζητήματα υποδομής, όπως η Ολυμπία οδός και το Λιμάνι στο Κατάκολο. Μεγάλο πλεονέκτημα είναι το πολιτισμικό κεφάλαιο που ονομάζεται αρχαία Ολυμπία.
Η απήχηση και η αναγνωρισιμότητα του ονόματός της στο εξωτερικό μπορεί να αποτελέσει μοχλό για την ανάπτυξη τόσο της πόλης όσο και των απομακρυσμένων περιοχών του διευρυμένου καλλικρατικού δήμου. «Θα πρέπει να κάνουμε πράξη την αποκεντρωμένη διοίκηση χρησιμοποιώντας τις έδρες των πρώην καποδιστριακών δήμων για την καλύτερη εξυπηρέτηση των δημοτών μας.
Μια άλλη πρόκληση είναι η εκμετάλλευση των φυσικών καλλονών της περιοχής μας, όπως το δρυοδάσος της Φολόης ή ο Ερύμανθος, για τη συστηματική ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού όπως το καγιάκ, η πεζοπορία και άλλα. Φέτος για πρώτη φορά επιχειρούμε τη θεσμοθέτηση Πολιτιστικής Εβδομάδας Αφής, με στόχο τη μεγαλύτερη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των σχολείων σε πολιτιστικά και αθλητικά γεγονότα με επίκεντρο της τελετή αφής της ολυμπιακής φλόγας. Οι εκδηλώσεις φιλοδοξούν να έχουν παγκόσμιο ενδιαφέρον και περιλαμβάνουν τον πρώτο Διεθνή Δόλιχο Δρόμο Δελφών-Ολυμπίας, στις 4-5-6 Μαΐου. Οι αθλητές που θα λάβουν μέρος θα καλύψουν συνολικά μια απόσταση 255 χιλιομέτρων.
Τέλος, έχει προγραμματιστεί ποδηλατοδρομία Ηλιδας-Ολυμπίας και έκθεση με αντικείμενα, όπως δάδες, και φωτογραφίες σχετικά με την ιστορία των τελετών αφής των Ολυμπιακών Αγώνων».
ethnos.gr
